Kontakt dermatitler
Kontakt dermatit nedir?
Kontakt dermatitler bazı maddelerle temas sonrası deride oluşan reaksiyonlardır. Bu reaksiyonların % 80’i irritan, % 20’si ise allerjik reaksiyonlardır. Allerjik kontakt dermatitlerde deriye duyarlandırıcı bir madde temas ettiğinde ani bir reaksiyon görülmez; yakınmalar genellikle bir-üç gün sonra başlar. Nadiren bir hafta sonra ve daha geç başlangıç görülebilir. Kaşıntıyla birlikte deride kızarıklık ve içi su toplamış kabarcıklar ortaya çıkar (Resim-1).
Resim-1
Reaksiyon genellikle allerjiye neden olan maddenin temas ettiği yerlerle sınırlıdır (Resim-2 veResim-3); ancak diğer bölgelerde de olabilir. Su toplamış kabarcıklardan çıkan sıvının teması veya kaşımakla mevcut dermatit başka bölgelere yayılmaz veya başka kişilere bulaşmaz.
Resim-2
Resim-3
Kimler etkilenir?
Genetik faktörler rol oynamakla birlikte, kimde kontakt dermatit gelişeceğini daha önceden belirlemek olanaklı değildir. Temas edilen allerjen de dermatit gelişiminde önemlidir. Zehirli sarmaşık, zehirli meşe ve zehirli sumak gibi bitkilerle yoğun teması olan kişilerin % 70’inde allerjik kontakt dermatit ortaya çıkar. Sınırlı bir temas varsa bu oran % 50’ye düşer. Erişkinlerde ve yaşlılarda kontakt dermatit daha sık görülür.
Allerjik kontakt dermatite neden olan başlıca maddeler nelerdir?
Zehirli sarmaşık en sık neden olan maddedir (Resim-4).
Resim-4
Bu bitki, zehirli meşe ve zehirli sumak ile aynı aileye mensuptur. Genellikle yerde büyüyen bir bitkidir, ama bazen başka ağaçlarda sarmaşık şeklinde de bulunabilir. Bu bitkide bulunan “uruşiol” adlı yağlı bir reçine reaksiyona neden olur. Bu reçine giysiler veya el aletlerine yapışarak daha sonra bunlara temas edildiğinde reaksiyona yol açabilir.
Diğer bitkiler, metaller, kozmetik ürünler ve ilaçlar da bu tip reaksiyona neden olabilir. Yaklaşık olarak 3000 kimyasal maddenin allerjik kontakt dermatite neden olabildiği bilinmektedir. Kişide bir kimyasal madde ile temas olduktan yıllar sonra, aynı maddeyle teması izleyerek kontakt dermatit gelişebilir.
Hangi metaller kontakt dermatite neden olur?
En sık allerjik kontakt dermatite neden olan metaller nikel, krom ve cıvadır. Nikel imitasyon takılar, kemer tokaları, saat kayışları, ve giysilerdeki fermuar, çıtçıt ve kopçalarda bulunur. (Resim-5)
Resim-5
Krom gibi pak çok ticari metal ürün nikel içerdiğinden, krom kaplı objelerle temas nikel duyarlılığı olan kişilerde deri reaksiyonlarına yol açacaktır.
Cıva içeren kontakt lens solüsyonları duyarlı kişilerde problemlere neden olabilir. Civaya allerjisi olan bireyler, kullanmadan önce kontakt lens solüsyonlarının içerik etiketini kontrol etmelidir. Piyasada civa içermeyen kontakt lens solüsyonları da bulunmaktadır.
En uygun tedavi, allerjik bireylerin bu metallere temas etmemeleridir. Paslanmaz çelik ve 14 ayar altın, nikele başlıca alternatif metallerdir. Altının ayarı yükseldikçe içerdiği nikel oranı da azalır.
Kozmetikler allerjik deri reaksiyonlarına yol açar mı?
Saç boyalarından tırnak cilalarına kadar pek çok kozmetik ürün allerjik kontakt dermatite neden olabilir. Parafenilendiamin içeren kalıcı saç boyaları en sık nedendir. Giysilerdeki boyalar da irritan etkili olabilir. Parfüm, göz farı, tırmak cilası, ruj, güneşten koruyucu ürünler gibi diğer kozmetik ürünler de sıklıkla allerjik kontakt dermatite yol açabilir (Resim-6 ve Resim-7).
Resim-6
Resim-7
Piyasada “hipoallerjenik” olarak adlandırılan ve allerjik reaksiyonlara yol açmayan kozmetik ürünler de bulunmaktadır. Bu ürünler allerjik belirtilere neden olan parfüm ve boyalar gibi kimyasal maddeleri içermezler. Kozmetik maddelere karşı sürekli reaksiyon gösteren kişilerin mutlaka bir allerji uzmanına danışarak bu ürünleri kullanmaları önerilir.
Hangi ilaçlar kontakt dermatite neden olur?
Antibiyotikli kremlerde bulunan neomisin, en sık ilaca bağlı kontakt dermatit nedenidir (Resim-8).
Resim-8
Penisilinler, sulfonamidler, lokal anestezikler ile krem ve pomatlardaki katkı maddeleri diğer olası nedenlerdir (Resim-9 ve Resim-10).
Resim-9
Resim-10
Bu ilaçlarla sürekli mesleksel teması olan doktor ve diş hekimi gibi sağlık personelinde, ilaca bağlı kontakt dermatit riski daha yüksektir.
Allerjik kontakt dermatitler nasıl tedavi edilir?
Allerjik kontakt dermatite yol açma olasılığı yüksek bir madde ile temastan sonra derinizi su ve sabunla fırçalayarak temizleyin.
Bitkisel reçineler bulaşmış olan giysileriniz ve diğer malzemeyi, daha sonra olabilecek temasları önlemek amacıyla yıkayın.
Antihistamin hapları kaşıntı hissini azaltabilir. Kaşımaya bağlı olarak bakteriyel infeksiyon gelişmedikçe allerjik kontakt dermatitler iyileştikten sonra nedbe dokusu bırakmaz.
Su dolu kabarcıklar patlamışsa ıslak pansumanlar inflamasyonu azaltabilir. Kalamin losyon kaşıntıyı azaltarak lezyonları kurutmaya yardımcı olabilir.
En etkili tedavi, kortizon içeren ilaçlarla sağlanır. Hafif ve orta derecedeki reaksiyonlarda kortizon içeren krem, pomat ve losyonlar yeterlidir. Ancak şiddetli reaksiyonlarda, kortizonlu ilaçların ağız yoluyla veya injeksiyonla kullanılması gerekebilir. Bu ilaçların ciddi yan etkilerinin olabileceği, hatta bazen allerjik reaksiyonlara yol açabileceği ve mutlaka allerji uzmanınızın önerileri doğrultusu kullanılmaları gerektiği, unutulmamalıdır.
Bir kez daha vurgulamak gerekirse, en iyi tedavi, allerjik kontakt dermatite neden olabilecek maddelerle temastan kaçınmaktır.
